Şiir Dalı, e-dergi

Maksut KOTO : ‘’Vasat şiir’’ ya da ‘’vasat üstü / altı şiir’’ söylemleri bir şiirin iyi yada kötü olduğunu açıklayan cümlelerdir. Okuyucu, bir şiirin iyi ya da kötü olduğunu neye göre değerlendirmelidir sizce?

İlkiz KUCUR : Ben de bu soruyu bence diyerek yanıtlamak istiyorum. İyi şiir içinde yeniyi barındırmalı. Bizi şaşırtan, heyecanlandıran dilin sınırlarını genişleten, bak ben de böyle düşünmüştüm ama ifade edememiştim dedirten. 

Okurken içindeki müziği duyabildiğimiz, sözcüklerin yan yana geldiğinde birbirlerine ters düşmediği bir şiiri tanımlamaya çalışıyorum. Elbette başka şiirlerden, romanlardan etkilenebilir. Elbette bir anı, duyguyu çok da basit anlatabilir. Yeter ki bunların yeni olduğuna bizi inandırabilsin. Çıktığı kaynaktan çok daha yukarılara taşısın sözcükleri.

Hamasi sözcüklerle o anki duygularımızı okşayan, belleğimizin kapılarını açmaya çalışan pek çok dize bugün sözcük mezarlıklarında ne yazık ki.

Bu kısa tanımlamadan sonra okurun da kendisini zorlaması gerektiğine inanıyorum. Şiir okuru buna şairleri de dâhil ediyorum; bence dünya şiirini tanımalı. Kendi ülkesinin şiirleriyle tanışmalı. Aynı dizeler etrafında dönüp dolaşıp hem bu dizeleri yazan şairlerin diğer şiirlerine hem de tanışmadığı için belki de çok şey kaybettiği diğer yazarlara da merhaba demeli. Şiirin tarihini bilmeden ortaokul bilgileri ile şiir eğitimini sonlandırmamalı. Yalnız sanırım bunun için şairlere, yayınevlerine ve kitapçılara da görev düşüyor. Şiirin heyecanını yeniden canlandırıp, okura iyi örnekleri seçme fırsatı vermeli.

İyi şiir iyi okuru yaratır. İyi şiirlere yol açar. İyi şiir, bütün iyi şeyler gibi insana yakışandır.

Kötü şiir harcıâlemdir. Emek harcanmadan, sözcüklere danışılmadan, yazanın yazdıktan sonra kendi kendisine yüksek sesle okumadığı/okuyamadığı şiirdir. Cehaletin ve kolaycılığın ürünü olduğu hemen anlaşılandır. İnsana ve okura yapılan haksızlıktır. Tarihin şiire yaptığı onca katkıdan uzak, ben yaptım oldu anlayışının ürünüdür ve insana zararlıdır.

Maksut KOTO : Günümüzde yaşanan toplumsal olaylar şiirde yeni bir anlayışı tetikler mi sizce? Ya da şiirde yeni bir anlayışa ihtiyaç duyuluyor mu?

İlkiz KUCUR :  Günümüzde yaşanan olaylar deyince aklıma ilk gelen Gezi oluyor. Elbette etkileyecektir. Şair yaşadığı coğrafyadan ayrı düşünülemez. Sıcağı sıcağına yazılan dizeler de olacaktır, daha sonra demlenip kendisine bir yol bulacak sözcükler de. Kimi şair sessizliğinde damıtacaktır korkularını, yalnızlığını ve acılarını, kimisi daha yüksek sesle umudu ve dayanışmayı haykıracaktır. Şiirde yeni bir anlayışa gerek var mı? Bilmem ki bunu en iyi şiirin kendisi bilir ve yanıtını da önümüzdeki günlerde verir sanıyorum. Yaşayan bir şiir tarihini de kendisi oluşturur. Belki Gezi’nin en güzel şiirini bugün yeni doğan çocuklar yaşayacak/yazacak. Ya da hayatların da ilk kez bir toplumsal başkaldırının içinde yer alan liseli gençler bilemeyiz. Bildiğim tek bir şey var o da bu şiiri yazamayacak olan yitirdiğimiz gençler. Onlar şimdiden pek çok şiirin en anlamlı en güzel mısrası oldular. Son olarak, bence bu konuda en güzel şiir günlerdir komada olan Berkin’in gözlerini açıp, gülümsediği an yazılacak.

Maksut KOTO : Günümüzde şiir hırsızlığının modern açıklaması ‘’şiirde etkilenme’’ olarak dile getirilmektedir. Bu sorun önemlidir bence. Şiirde, hırsızlık ile etkilenmeyi nasıl ayırt edebiliriz?

İlkiz KUCUR : Öncelikle şiir yazan kişi dünyadaki bütün yaşananlara karşı etkilenmelere açıktır. Bunu yapamazsa yaşadıklarının şiire dönüşmesini nasıl başarabilir ki? Elbette etkilenecektir. Etkilenmesi de gerekir. 

Etkilenmenin hırsızlığa dönüşmesi de çok okuyarak aşabilir aslında.Okuduğu onca şiirden etkilenmeyen şair yoktur.Önemli olan etkilendiğiniz dizeleri yeniden çoğaltabilmek ve kendi imzanızı atabilmek.Her şair farklı bir yaşamın,geçmişin taşıdığı izlerle kendisini ifade edebilmeli.Özgünlük burada ortaya çıkar.Aslında şiir hırsızlığı yapan kişi zaten şair değildir ki.Adı üzerinde hırsızdır; bir başkasının yayınlanmış şiiri ile yarışmaya katılıp birinci olanlar,yayınlanmış şiirlerin yayın tarihinden sonra neredeyse birebir aynı şiiri kendi imzası ile yayınlayanlara tanık olmadık mı?

Bir şiirin bir başka şiiri etkilemesi, esin kaynağı olması aslında etkileyen şiir için bir onurdur. Bunda bir kötülük yok. Çünkü kendini başka bir şiire dönüştürmüştür. Etkilenen şiir farklı bir şiirdir.

Hırsızlıkla yazılan çalıntı şiir de ise olması gereken bütünlüğü ve yeniliği göremeyiz. Eklektik ve çarpık bir yapıyı taşır çalıntı şiir.

Okurun bu ürünleri tespit ettiğinde bunu kamuoyu ile paylaşmasını beklerim. Bir şiirin yazma sürecinde şairin düşleri, duyguları ve sözcükleri çalınıyorsa bunu yapanın üstüne bir de aferin almasını elbirliği ile engellemek hepimizin boynunun borcu olmalı. Şiiri çalınan bir şairin aslında ruhu kanatılmıştır

Maksut KOTO : Ulusaldan Evrensel şiire doğru adımda, dil oldukça önemli bir görev üstlenmektedir; bu süreçte, dilin kayıpları ya da kazanımları hakkında neler söylemek istersiniz?

İlkiz KUCUR : Şiirin kendisi dilin içinden yetişiyorsa dile de mutlaka katkıda bulunuyordur. Dilin aldığı yaralar Şiirde de kendini gösterir. Kullanılan sözcükler ölüm döşeğindeyse eğer onu sağaltmak ya da defnetmek de başta şiir olmak üzere yazın alanındaki herkesin ortak sorumluluğudur. Şair aynı zamanda sözlük okuyan olmalıdır. Hem de sadece Türkçe sözlük değil, botanikten arkeolojiye, felsefeden coğrafyaya kadar okunacak kitaplar listesinde farklı ilgi alanlarının sözlükleri elinin altında olmalı. 

Bu konuyla ilintili bir başka nokta da çeviri şiir ile ilgili. Şiir yazıldığı kültürün dışında okunduğunda farklı bir şiir oluyor kuşkusuz. Ben şiirin çevirisinin bir şair tarafından yapılmasından yanayım. Birbirini anlayabilen farklı dilde ortak noktaları olabilen şairlerin çevirileri sanki daha gerçek olabilir gibi. Yine de kayıplar olacaktır elbette.Her şiir kendi anadilinden doğacak ve eksiksiz anlaşılabilecektir.

Maksut KOTO : Şiirin diğer edebi türlere göre çok çabuk tüketilmesinin nedenlerini neye bağlıyorsunuz?

İlkiz KUCUR :  Bu göreceli bir yaklaşım bence. Ahmet Arif’in, Nazım Hikmet’in, Attila İlan, Cemal Süreya, Turgut Uyar, Gülten Akın, Can Yücel, Yunus Emre, Ahmet Haşim, Ömer Hayyam, Karacaoğlan, Âşık Veysel’i düşününce şiirlerinin çok çabuk tükendiğini söyleyebilir miyiz? Burada isimlerini sayamadığım değerli şairlerimizden ve şiirlerinden özrümün kabulünü dilerim öncelikle. O zaman burada durup düşünmek gerek. Sorun kalıcı şiirin azlığı mı? Şiirin günümüzde fazla ayağa düşmesi mi? Şiirin okuyucu nezdinde değerini yitirmesi mi? Edebiyat ortamının kendisinin şiiri küçümsemesi, dışlaması mı? 

Şiirin teksesli olma özelliği nedeniyle öncelikle roman karşısında gerilediğini gözlemliyorum son zamanlarda. Roman çok seslidir. Pek çok kahramanın sahne aldığı sayfalar iletişim araçlarının da etkisi ile okur tarafından daha çok talep edilmektedir. Okur romanda yüzeysel bir okuma ile yazara daha kolay teslim olabilmekte. Oradaki kahramanlardan biri ile kendisini ya da bir tanıdığını özdeşleştirebilir. Şiir ise okuru zorlayabilir. Okurun şiire ayıracak duyarlılığı yok belki de hayatın koşuşturması arasında.

Öte yandan sanal ortamda harcanan sözcüklere bakıyorum da ne çok şiir vuruluyor. Ne çok şiir kanıyor. Bu kadar kolayca uluorta harcanan şiirlerin elbette kalıcı olması çok kolay değil. Bir de herkes kendi şiirine hayran. Bırakalım okur bu konuda gerçek söz sahibi olsun. Olsun da şair de tüketilmeyenler katına çıkabilsin. Şiirin masumiyetini korumak adına biraz daha özen göstermek, yeni ve farklı şeyler söyleyebilmek gerek diye düşünüyorum.

Kalıcı olmak istiyorsak iyi yazmak zorundayız. İçinde müziği, kendisine özgü bir dili ve meselesi olan şiirler yazmak kalıcılığın olmazsa olmazlarından.

Özgünlüğü ve duyguyu birlikte taşıyabilen kalemlerden beklenen de bu değil mi?

Maksut KOTO: Kısa bir soru olacak ama tartışılan bir soru bu; sizce şiirin ömrü tükenmek üzere mi?

İlkiz KUCUR : Sanmıyorum.Özellikle bizim gibi sözlü şiir geleneği olan bir toplumda şiirin ömrünün tükenmek üzere olduğu görüşünün çok gerçekçi olduğunu sanmıyorum. Bizim topraklarımıza matbaanın gecikmeli gelmesi, göçer bir toplum yapısının çok uzun yıllar geçerli olması, söylenmeyeni söylemeyi ozanların görevi kılmıştır. Halk ozanları bu halkın genlerine şiiri işlemiştir. En erotik duygular, isyanlar, acılar ozanların sazında ve dilinde can bulmuştur. Okuma yazma oranının çok düşük olduğu geçmişimizde olayları ozanlardan öğrenen halk o dizeleri birbirine aktarırken kendi eklemelerini yapmış ve o dizeler anonimleşip bugüne dek gelmiştir. Elbette şiir zor zamanlarda daha çok canlanır ve öne çıkar. Bugün şiir belki de kendi değerini yitirmiş görünebilir. Bunun nedenleri çok farklı olabilir. Bir önceki soruda şiir roman tercihi konusuna kısaca değinmiştim. Ama şiir farklı kanallardan yine de kendisine akacak bir damar bulur. Şiir en azından kısa vade de yok olmayacaktır diye düşünüyorum. Ortaya çıktığı mecra farklılaşabilir ama yaşar.

Maksut KOTO : Günümüzde şiir kirliliğinden söz ediyor herkes. Gittikçe de artacağını tahmin ettiğimiz bir gerçekliğe sahip hem de… Dergiler, yayınevleri, internet ortamı gibi… bunların dışında şiir kirliliğine neden olan başka şeyler var mıdır sizce? Ya da çözüm yolları…

İlkiz KUCUR : Evet, şiir kirliliği görüşüne katılıyorum. Şiir yazmayı güzel sözcükleri yan yana getirmek, ya da bağırmak olarak algılıyorsanız, bu sözcükleri yan yana getirip sosyal medyada hemen paylaşabiliyorsunuz. Yakın birkaç arkadaşınız da beğenisini gösteriyorsa eğer işte artık kendinizi şair sanabilirsiniz. Üstelik bu beğeniler size ahkâm kesme hakkını da verir. Şiir yazmanın bir sorumluluk taşıdığını düşünmek bu kadar zor mu diyorum kendi kendime. Yazdığının şiir olup olmadığını danışacağı objektif ustalara ulaşmaya çaba göstermek bu kadar mı güç. 

Bir başka nokta da atölyeler. Ben bu kavramı şöyle anlamak istiyorum.( Öyle olup olmadığı konusunda da hiç bir fikrim yok bu arada bunu da belirtmeliyim. )

Atölyelerde şiir okumaları olmalı. Şairler üzerine konuşulmalı. Şiirin geçmişi, geçirdiği dönemler tartışılmalı. Böyle bir eğitim süreci öncelikle nitelikli okur yetiştirecektir. Bu atölyelere şair olmak için gidenler umarım tüm eğitimlerden yeterli payı kendi adlarına alabiliyordur. Dört beş ayda şair yetiştirebilen eğitmenlere doğrusu şapka çıkartmak istiyorum. Şiiri de metalaştırabilmek az şey değildir doğrusu. Umarım yanılıyorumdur. Sanal ortam yaygınlaşmadan önce her üç kişiden ikisi şair iken, şimdi neredeyse her üç kişiden üçü şair oldu. Bu kirlilikte iyi şiirlerin gözden kaçıp gitmesi ise üzücü elbette.

Tüm bunları belirtirken şiire yeni başlayan gençlere haddim olmayarak söyleyecek tek önerim var. Çare şiirde. Lütfen şairlerimiz şiiri okumayı unutmasınlar. eski yeni,mani, divan, halk şiiri.Dünya şiiri,dergilerde ki ve kitapçılardaki şiiri unutmayalım.Şiire sahip çıkma da en büyük görev şaire düşer.Şair önce iyi bir şiir okuyucusu ve kendi şiirinin en acımasız eleştirmeni olmalı.Kim bilir belki de haksızımdır.

Maksut KOTO : Adorno lirik şiiri ‘’toplumsal çatışmanın öznel ifadesi’’ olarak tanımlar. Neler söylemek istersiniz?

İlkiz KUCUR :  Bu söyleşiye katılanlar tarafından lirik şiirin tanımının yapılmış olacağını varsayarak direk soruya geçmek istiyorum. Şiirin yazılış sürecindeki yalnızlığını düşününce; kendisi ile duyguları arasındaki kavganın, benliğin, yaşadıkları, korkuları, yüzleşmeleri, acıları ve coşkularıyla baş edebilme çabasının sonucudur şair.Şiir tek başınalıktan çıkar sonra okura ulaşır ve artık şairin değil onu okuyan her okurun şiiridir.Her okurda farklılaşır aynı zamanda. 

Bu girişten sonra lirik şiirin tarih sahnesinde ilk ortaya çıkış sürecine baktığımızda her ne kadar bireysel duygular ve coşkuların yansıması olarak görünse de başlı başına toplumsal ve bireysel dönüşümlerin yaşandığın tarihlerin ürünü olduğunu görebiliriz. Özellikle de halk şiirinde buna daha çok rastlamıyor muyuz? Adorno’nun da dediği gibi lirik şiir, kendine özgü bir muhalefeti dile getirir. Eh, şiirin en öznel hali bile bu muhalefeti içinde taşıyabiliyordur diyebilirim o zaman.

Maksut KOTO : Retorik, şiirde ölü hücre görevini mi yoksa canlı hücre görevini mi üstleniyor?

''Bizim sevdamızda namus vardır, gözlerimiz fahişelik yapmaz''          ŞİİR DALI E-DERGİ

AŞK AHLAKI SEVER Mİ?

Aşk içinde barındırdığı ateşle yakıcıdır. Yakılan ruhların küllerinde ki kalıntıda büyür. Nesimi’nin dizelerinde ki gibi beladır aynı zamanda.

“Aşkın belası yoh deyüben aşka düşme var
Kim ki aşık oldu kim didi aşkın belası yoh”

Yakıcı bir belayı tanımlarken sevmenin ayıp olmadığını, büyük sevdaların kahramanlarını yüceltmemizle başlar aslında iki yüzlülük. Aşk; kolluk kuvvetinin, savcının, yargıcın, suçlunun, savunmanın bir bedende toplanma halidir o zaman. Yolu mahpusluktan geçen yasama/yaşama hali.

Kendimizi  yaralayıp uykularımızı kovduğumuz an.

Yapılmayacakları yaptıran arka sokakları ruhumuzun.

Anılarımızın en hızlı çarptı kapılardan geçtiğimiz günlerin gölgesi. Hem en yoksul hem en zengin olduğumuz alışverişimiz.

Hiç unutulmayan zamanlardan çaldığımız anlardır, paylaşılmayan. Üzerini çiğneyip geçtiği günlerden kendimize sakladığımızdır. Kimse bilmez sınırları kaldırılmış bir ülke gibi görünse de firaridir. Yasadışı bir sığınmacıdır. Zorunlu göçünü sığdırdığı gözyaşıdır. Kayıptır. Kaçaktır. Hırsızdır aşk. Çaldığı kapı yoktur. Karanlıkta girer, sindiği kuytu köşeden bütün sırlarını parçalar kendi suretimizi gösteren aynanın.

Aşkın kandırmasıyla kurulan dünyada hipnotize olmuş bir bedene dönüştürür aşığı. Değer yargılarının, davranış normlarının yerini bir an için bile olsa sevgiliye ulaşmanın heyecanı alır. Ona dokunmak ondan haber alabilmek aşkın kapısından içeri atılacak adımın beklentisiyle kurgulanır günler.Önce kendine söylenir yalanlar.Düzmece rastlantılar hazırlanır,kasıtlı ihmaller yaşanır.Kırıcı planlar bile hiç gözünün yaşına bakılmadan hayata geçirilir.

Ulaşılmaza ulaşmanın zor ve kanatan yolculuğudur çıkılan.

Aşk başlı başına hırsızlıktır. Hayattan çalınan en bireysel heyecanımız, yalanımız. Yaşadığımız çelişkilerdir. Nietzche’nin deyimiyle” aşkta yapılan her şey iyinin ve kötünün ötesinde olup biter.”

Ahlak ayıpla sınırlıdır. Sevmek ayıp değilse olsa olsa yüreğin kahramanlığıdır ahlakı kovan. Sırf bu yüzden sevda şairlerinin başında gelmez mi Karacaoğlan.

“Karacaoğlan ben bu düşü yoramam
Amel defterinin tutup düremem
Gelin ey, kıza kötü diyemem
İkinizde benimsiniz sevdiğim"

Oysa biz hep terk edilmelerin gözyaşlarını döktük kâğıtlara. İçimizi kanatan, yüreğimizi burkan aşk acılarını anlattı sevdanın tarih öncesi. Hayallerimizi parçaladık. Gidenlerin ardından dünyanın karardığını gördük. İçimize kapandık. Bu anlarda yanımızda hep neden ve niçinler kaldı. Sevdiğimizin öteki olduğunu gidince anlıyoruz sanırım. O ana kadar canımız cananımız olduğuna inanılan gidince kalakalırız.

Hep kendimizde, içimizde sandığımız aşkı, öteki adına da yaşamak en büyük ahlaksızlık değil midir aslında? Galiba bu ahlaksızlığı en çok da şairler yapıyor/yaşıyor. Yoksa Safo aşkına karşılık vermeyen sevgilisi yüzünden yaşadığı aşk acısına dayanamayıp kendini kayalıklardan atar mıydı?

Ahlak bir tek sevda da sorgulanmaz. En azından kendi yüreğinde sevdanın kural tanımazlığını bilir ya âşık. Onun bildiğini kuldan neden saklayalım ki.

sevdanın loncası kurulamadı çünkü

herkes işinin ustası

(İlkiz KUCUR, Lonca, Ama Ben İlkizim)